Yazar "İnik, Özkan" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 1 / 1
  • Küçük Resim
    Öğe
    Kaya kütle sınıflama sistemi RMR, Q ve M-RMR tabanlı bir bilgisayar yazılımının geliştirilmesi
    (Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2013) İnik, Özkan; Özkan, İhsan
    Kaya mühendislik yapılarının tasarımında görgül ve sayısal yaklaşımlar kullanılmaktadır. Görgül yaklaşımların temelini kaya kütle sınıflama sistemleri oluşturmaktadır. Sayısal yaklaşımlarda ise yaygın olarak kullanılan yenilme ölçütlerinden Hoek-Brown yenilme ölçütü, kaya kütle sınıflama indeks değerlerine bağlı kütle sabitleri kullanmaktadır. Bundan dolayı kaya kütle sınıflama sistemleri kaya mühendislik yapılarının tasarımında vazgeçilmez bir metottur. Sınıflama sistemleri içerisinde en yaygın kullanılanlar RMR ve Q sistemleridir. Ancak bu iki sistem zayıf-tabakalı- anizotropik-kil içerikli ve kırıklı kaya kütlelerini tanımlamada yetersiz kalmaktadır. Bu tür kaya kütleleri için M-RMR sistemi geliştirilmiştir. RMR, Q ve M-RMR sınıflama sistemlerinin dikkate aldığı jeoteknik parametrelerin toplam sayısı 28 adettir. Bu sınıflama sistemleri öncelikle jeoteknik aralıkların belirlenmesini öngörmektedir. Her bir jeoteknik aralıktan belirlenen 28 adet parametre değerlendirilerek kaya kütle sınıflama indeks değerleri bulunmaktadır. Jeoteknik aralık sayısının artmasıyla kaya kütle malzemesinden bulunması gereken veri adedide katlanarak artmaktadır. Bu verinin değerlendirilmesi ve raporlanması oldukça zor ve zaman alıcı bir işlem olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılan bu yüksek lisans tez çalışmasında, RMR, Q ve M-RMR kaya sınıflama sistemlerine ait ROCKMASS v2 adında bir bilgisayar programı geliştirilmiştir. Programın geliştirilmesine yönelik yapılan çalışmalar ve bu programın kullanılmasına ait kılavuz bilgiler bu tezde sunulmuştur. Program, mühendislerin tasarım çalışmalarında kullanacakları 60 ayrı rapor hazırlayabilmektedir. Yazılım tarafından sunulan raporlar, geleri ve tünel, şev ve kuyu mühendislik uygulamaları için ayrı ayrı alınabilmektedir. Bu raporların büyük bir bölümü, sınıflama girdi parametreleri ve indeks değerlerinin sunumu şeklindedir. Bunların haricinde tasarım mühendislerinin dikkatini çekecek iki farklı rapor sunumu bulunmaktadır. Vurgulanan ilk rapor, sondaj kuyusunda karşılaşılan kaya birimlerinin gruplanmasıyla oluşmaktadır. Diğer rapor ise, birbirini takip eden jeoteknik aralıklarda ±10 indeks puan aralığında kalan bölgelerin birleştirilmesiyle elde edilmektedir. Her iki rapor hazırlığında belirlenen sınıflama indeks değerleri, ağırlıklı ortalama yöntemi ile belirlenmektedir. Bu tez çalışmasında geliştirilen ROCKMASS v2 yazılımı için uygulama sahası TKİ-GLİ-BLİ Orhaneli kömür ocağı seçilmiştir. Sahada açılan 5 sondaj kuyusundan alınan karotlar kullanılarak RMR, Q ve M-RMR sistemleri yardımıyla sınıflama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Sınıflama çalışmalarında sahada toplam 249 adet jeoteknik aralık ve bu aralıklardan toplam 6972 adet jeoteknik parametre belirlenerek sınıflama formlarına işlenmiştir. Daha sonra doldurulan formlardaki jeoteknik veriler, geliştirilen ROCKMASS v2 programına girilmiş ve sonuçlara ulaşılmıştır. Ayrıca 5 sondaj kuyusuna ait jeoteknik veriler, bilinen klasik yöntemlerle çalışılarak hakem niteliği taşıyan sınıflama sonuçları elde edilmiştir. ROCKMASS v2 sonuçları ile klasik yöntemlerle ulaşılan sonuçların bire bir örtüştüğü görülmüştür. Matematiksel temelde doğru sonuçlar ürettiği tespit edilen ROCKMASS v2 programı ile jeoteknik veriler düzenli bir biçimde saklanabilmekte ve tasarım mühendislerinin kullanacağı RMR, Q ve M-RMR sistemleri için kaya kütle sınıflama parametre ve sonuçları detaylı log raporlarla alınabilmektedir. TKİ-GLİ-BLİ-Orhaneli kömür sahasında RMR, Q ve M-RMR tabanlı ROCKMASS v2 yazılımı yardımıyla belirlenen kaya kütle sınıflama sonuçları dikkate alındığında yoğun süreksizlikler içeren yapısal bölgelerde RMR ve Q sınıflama sistemleri, niceliksel tanımlamalarda bulunamamıştır. Bu durum, RMR ve Q sistemlerinin yetersizliğinden kaynaklanmıştır. Ancak M-RMR sınıflama sistemi, sahada karşılaşılan bütün yapısal bölgelerde karşılaşılan kaya kütlelerini niceliksel tanımlamada başarılı olmuştur. M-RMR sınıflama sistemine göre sahada en düşük M-RMR değerinin 13 (çok zayıf kaya) ve en yüksek M-RMR değerinin 82 (çok iyi kaya) olduğu belirlenmiştir.