Şafii usulcülerin İmam Şafii'nin usulünü temsil sorunu

İmam Şâfiî (ö.204/819) kendi dönemine kadar fıkhî bir yapıya da sahip olan sünnetin işlevsel yönünü genişleterek İslam hukuk ilminin ilk gelişimine ciddi katkılarda bulunmuştur. Onun bu alanda getirdiği açılım daha sonra gelen Cüveynî (ö.478/1085), Şirazî (ö.476/1083), Sem'anî (ö.489/1096) ve Gazzâlî (ö.505/1111) gibi Şâfiî usûlcülere ilham kaynağı olmuş ve onların metodolojilerinin sağlam ve sistematik bir yapıda kurulmasına zemin hazırlamıştır. İmam Şâfiî ile Şâfiî usûlcülerin Kur'an ve sünneti beyan ederken ortaya koyduğu temel ilke; nassların zahiri halleriyle anlaşılmasının gerekliliğidir. Ancak bunun gerçekleşmemesi halinde, Kitab'ı Kitap'la veya sünnetle açıklama yoluna gitmiştir. Ayrıca ictihadla yorum ilkesini de bu iki temel kaynak çerçevesinde ele almışlardır. Hem İmam Şâfiî hem de Şâfiî usûlcüler tahsis işlemini prensip olarak benimsemekle beraber, sınırlarını geniş bir alana yayarak, yani nasslar arasında bir ayrım yapmadan, Kur'an ve mütevatir sünnetin umum manasının ahad haberle hükmünün daralmasını neredeyse bu mahiyete uygun olan her konuda uygulamışlardır. İmam Şâfiî ile Şâfiî usûlcülerin nesh işlemini temel bir ilke olarak benimsedikleri ve nesh neticesinde bazı meselelere dair hükümlerin, yeni bir hükme dönüşmesini hukukta uyguladıkları ortaya çıkmıştır. İmam Şâfiî'nin haber-i vahidin delil olma yönüne akli ve nakli deliller getirmesi ahad haberin gücünü esas alan bir anlayışa sahip olduğunu göstermektedir. Zira o, er-Risale'de bu konuya ilişkin iki bölüm ayırarak önemini vurgulamaya çalışmıştır. Şâfiî usûlcülerin özellikle bu konuda imamlarının yolunu takip ettiklerini ve ravinin şartlarına ilişkin bazı meseleler dışında imamların prensiplerine uygun hareket ettikleri söylenebilir.

Safii (204/819) has remarkably contributed to first advancement of Islamic laws, by improving the functional way of the Sunna. His expansion about this field has influenced many Safii methodologists like Cuveyni (478/1085), Sirazi (476/1083), Semani (489/1096) and Gazzali (505/1111) and helped their methodologies to become concrete and systematic. By considering the aspects, agreed and disagreed points of Imam Safii and Safii methodologists about beyan, amm-hass and haber-i vahid, nesh the followings may be stated. The fundamental principle of Imam Safii in declaration of Kuran and sunna is; not to understand the apparent form of the ?nass?. But if this condition does not come true, he chooses the way of explaining the Book, by Book and Sunna. Both Imam Safii and Safii methodologists have adopted the ?tahsis? process as main principle. Moreover, by expanding the borders this process, they have applied this method - the constriction of the public meaning of Kuran and ?mutevatir sunna? with judgement by ?ahad haber? - it to all this kind of examples, without any distinction between new ?nass?s. It appears that, Imam Safii and Safii methodologists have adopted the ?nesh? process as a basic principle, and as a result of the ?nesh? process, they have applied, the conversation of rules by new rules, in the laws for some cases. The adding of logical and quoted evidence to evidential way of ?haber-i vahid? shows that Imam Safii has a way of understanding which is based on ?ahad haber?. He stresses the importance of this subject by giving two chapters in er-Risale. It might be concluded that, the Safii methodologists have followed their leaders way in this manner and acted appropriate to their leaders principles, except some subjects related to ?ravi? essentials.